Reiscolumn met Raf Walschaerts, per Vespa onderweg naar de Noordkaap.
Kopenhagen, Denemarken (km 1.280)
Beste Raf,
Het leven klinkt goed, daar op je Griekse eiland. Voor jou tenminste. De verhalen van de bewoners die lijden onder corruptie, klinken herkenbaar. Ik ben die toestanden vaak genoeg tegengekomen op andere reizen. Het doet dan ook goed om eens in een regio te vertoeven waar men niet op zijn hoede moet zijn voor politieagenten, ambtenaren of militairen met schimmige motieven.
“Hier heeft men hier amper weet van het soort corruptie dat daar zo ingebakken lijkt”, wilde ik net schrijven. Ik zweer het. Tot de Oezbeekse uitbater van de pizzatent waar ik even wat calorieën insla me plots onderbreekt om zijn levensverhaal te vertellen. De korte versie weliswaar. Dat hij negen jaar geleden naar hier vluchtte. Dat hij zijn drie kinderen zo lang al niet meer gezien heeft. De oudste is twintig. Hij staart melancholisch naar mijn Vespa. Zijn zoon droomt wellicht ook van een scooter, ergens aan de andere kant van de wereld.
Dat soort ontboezemingen gebeuren wel vaker. Wie alleen op weg is, straalt een openheid uit waardoor mensen uit zichzelf verhalen beginnen te vertellen. Net zoals jouw buschauffeur. En de etherische vluchtigheid van je passage draagt natuurlijk het biechtgeheim in zich.
“Why here?”, vraag ik? “Uzbekistan not good?” Hij schudt heftig het hoofd. “Very bad…. Russia… politicians… magistrates….” en dan maakt hij met duim en wijsvinger het internationale teken dat twee betekenissen kan hebben al naargelang de context: “de rekening a.u.b.” of “smeergeld a.u.b.”. En het eerste zou me verbazen want hij moet mijn pizza nog brengen.
Het moet een vreemde ervaring zijn om te verhuizen van Oezbekistan naar Scandinavië, een plek waar die corruptie schier onbestaande is. Omdat de mensen het hier veel beter hebben, natuurlijk, maar ook omdat het totaal tegen hun natuur ingaat. Het lijkt paradoxaal in het meest doorgedreven model van de verzorgingsstaat ter wereld, maar het is alsof iedereen zich hier collectief mee verantwoordelijk voelt voor de samenleving. Je vindt hier amper sluikstort langs de weg. Je kan op campings alles in een frigo achterlaten (en weer terugvinden). Ik heb hier amper politie of flitspalen gezien, en toch houden de Denen zich ongelooflijk strikt aan de verkeersregels. Ze halen me in om dan netjes op de rem te duwen tot ze exact terug de maximumsnelheid rijden. Uit een soort zelfdiscipline, schijnbaar. Tiens, wortel en stok is dus niet de enige aanpak? Afwezigheid van controle en repressie (burgers zelf verantwoordelijkheid geven dus) kan ook (zeflbe)sturend werken? Het idee alleen al!
Misschien is het daarom dat hier, midden in het oude Kopenhagen, een experiment als de Vrijstad Christiania al zo lang stand kan houden. In 1971 riepen enkele Deense hippies er de onafhankelijkheid uit van een oude kazerne in de wijk Christianshavn. Ze organiseerden een vorm van zelfbestuur, ni dieu ni maître, gebaseerd op een handvol, unaniem besliste regels. Er is geen politie (maar wel collectieve, sociale controle; ik geraakte in de autovrije buurt geen drie meter ver met mijn scooter voordat iemand me erop aansprak). En dat werkt daar al bijna een halve eeuw zo.
Natuurlijk is Christiania geen alternatief voor een grote, complexe samenleving en je kan het model niet transplanteren op onze Belgische cultuur van achterpoortjes, gefoefel en gearrangeer. De micronatie heeft trouwens haar eigen problemen en is verre van Utopia, maar het blijft een intrigerend sociaal experiment. Zorgdragende burgerzin en empowerment in plaats van betutteling en verknechting in alsmaar kleingeestigere regeltjes. Het staat haaks op ons beleid van de steeds repressievere aanpak. Een beleid dat trouwens lijkt te verdrinken in een maalstroom van mislukkingen.
Laat ons dus hopen dat die federale formatie nog een tijdje aansleept. Zodat we toch een heel klein beetje anarchie kunnen ademen. Nog even kunnen genieten van een moratorium op nieuwe regeltjes. Even dromen van een vrijstaat België.
En daarna? Ach, misschien kan een rechtse regering een gezonde voedingsbodem vormen voor een tegenstroom. Eentje die écht nieuwe ideeën kan laten spruiten. Ideeën die wortel kunnen schieten en niet, zoals al te vaak de afgelopen jaren, door een pseudo-links beleid in de kiem gesmoord worden.
Ik roep naar de restauranthouder en wrijf met mijn vingers.
“Corruption in Belgium too?”, vraagt hij.
—”Euh, probably a little bit, yes. But, I want to pay please.”